Als u last hebt van:

• Een zwakke stem

• Pijn wanneer u uw stem gebruikt

• Een krakende stem

• Moeilijkheden om uw adem te regelen

• Uw spreektoon wisselt (hoge uitschieter)

• Een droge keel

• Een krachteloze stem

• Heesheid

• ​​​​​Zangers (professioneel of in amateurkoren)

• Acteurs

• Radio- en televisiepresentatoren

• Leerkrachten

• Animatoren

• Politici

• Vertegenwoordigers

• Handelaars

• Telefonisten

Contacteer een arts indien:

• uw heesheid of stemprobleem meer dan drie weken aanhoudt

• u slikproblemen of kortademigheid vertoont

Maak een afspraak

​​​​​De volgende factoren kunnen onder andere stemproblemen veroorzaken:

• Roken (actief of passief)

• Drugs

• Aspirine en andere bloedverdunnende medicatie

• Alcohol of andere inwerkende middelen

• Medicatie met uitdrogend effect (bv slaapmiddelen, zenuwmedicatie, etc.)

Ja, roken kan zeker en vast de stem aantasten. Het vermindert de stemkwaliteit.

Dit zijn veel voorkomende oorzaken:

• Kan reflux doen toenemen

• Kan de nood om te hoesten of te kuchen doen toenemen en op die manier uw stem slechter maken

• Roken veroorzaakt ook longfalen. Zonder een goede ademhaling, aangestuurd via de longen, is het zingen onmogelijk en kan het spreken bemoeilijkt worden

• Er kunnen rokerspoliepen worden gevormd en/of kanker ontstaan op de stembanden

Ja, maagzuur kan de keel (larynx) irriteren en uw stemkwaliteit nefast beïnvloeden. Deze conditie wordt laryngo-pharyngeale reflux genoemd. Deze ziekte kan voorkomen worden door het tijdstip, soort en hoeveelheid voedsel die u eet te veranderen en door alcohol en cafeïne te vermijden. Ook helpt het om ‘s nachts uw hoofd 30° hoger te plaatsen door een blokje onder de poten van het hoofduiteinde van je bed aan te brengen.

Voldoende water drinken is goed voor uw stem. De stembanden trillen 100 tot 400 keer per seconde en vragen om constante bevochtiging. Vermijd het drinken van dranken die cafeïne bevatten zoals cola, thee en koffie. Als je dergelijke dranken toch drinkt, is het best om aanvullend water te drinken. De aangewezen hoeveelheid water is 6-8 glazen/dag.

Stembandknobbels zijn kleine eeltplekken op de stembanden. Ze komen voor bij zowel jongens als meisjes, maar vooral bij het vrouwelijke geslacht.

Stembandknobbels worden veroorzaakt door:

• Stemmisbruik onder de vorm van roepen, schreeuwen en fluisteren

• Op een verkeerde manier uw stem gebruiken

• Luid zingen of verkeerd zingen

• Onnatuurlijke spreektoonhoogte

Men kan een kanker in het strottenhoofd ontwikkelen. Dit kan ook op de stembanden ontstaan. Roken verhoogt de kans op ontwikkeling van kanker aanzienlijk. Ook alcohol en zeker de combinatie van roken en alcoholgebruik hebben een nefaste invloed op de stem en werken het ontwikkelen van kanker in de hand.

Stemtherapie houdt een individuele behandelingsmethode in die zich richt op het veranderen van het stemgedrag dat stemstoornissen kan veroorzaken of die het normaal stemgebruik kan verhinderen.

Stemtherapie houdt het volgende in:

• Indirecte therapie (bv. inzicht krijgen in stemrust en stemhygiëne)

• Directe stemtherapie (bv. houdingsaanpassingen, resonantie-oefeningen, stemplaatsing, specifieke stemoefeningen of specifieke methodes zoals nasaleren)

• Stemcoaching (bv. stemoptimalisatie, presentatietechnieken, zangtechnieken)

De NKO-arts schrijft meestal 6 maanden logopedische therapie voor met een tussentijdse evaluatie bij de NKO-arts na 3 maanden. Afhankelijk van de vorderingen die u maakt en de klinische bevindingen wordt in overleg met de arts en logopedist het verder beleid besproken.

Stemtherapie wordt gegeven door een logopedist(e). Het best is dat deze persoon gespecialiseerd is in de behandeling van stemproblemen (stemtherapeut).

Een lijst van logopedisten die gespecialiseerd zijn in de behandeling van stemproblemen is voorhanden in de stemkliniek. Op basis van deze lijst kan u een keuze maken.

​​​​​​Voor sommige stemproblemen zoals stembandverlamming, stembandknobbels, poliepen, cysten, etc. is een operatie aangewezen en kan dit uw stemprobleem oplossen.

Indien u een operatie dient te ondergaan, is het steeds aangewezen logopedische therapie te volgen. De logopedische therapie is erop gericht te voorkomen dat stembandknobbels of andere ziektebeelden terugkeren.

Zoals een sportbeoefenaar meer kans heeft om spierletsels op te lopen wordt de larynx (het spreekorgaan) van een zanger of woordkunstenaar blootgesteld aan een hoger risico op een stemprobleem. Veel diagnostische en behandelingsprocedures bij performers met hoog risico stemmen zijn gelijkaardig aan de technieken gebruikt bij meer courante stemmisbruikers. Deze technieken zijn de laatste jaren echter erg verbeterd en meer georganiseerd . Bepaalde procedures zijn echter meer specifiek voor de ‘hoge risico’ groep en de training- en stemhygienische maatregelen zijn meer verfijnd en aangepast. Zo kunnen we de ‘hoog risico’ groep van zangers en acteurs beschouwen als de ‘olympische atleten’ van de professionele stemgebruikers met uitgesproken eisen en stemverwachtingen waarbij de diagnostische en therapeutische methodes tot het uiterste dienen toegepast te worden.

Elk stemprobleem en zeker bij een professionele stemgebruiker dient als een unieke diagnostische puzzel te worden gezien. Stemproblemen bij zangers of acteurs kunnen tot uiting komen door een klacht (bv. toegenomen wilde lucht, toegenomen dag tot dag variabiliteit) of door beperkingen van de stem (bv. verlies van hoge tonen, moeite bij hoog en zacht zingen, meer moeite moeten doen bij het zingen of acteren, afgenomen uithouding). Het probleem doet zich meestal voor wanneer meer van de stem wordt gevraagd , weinigen hebben dan ook problemen met de gewone spreekstem.

Een gespecialiseerd stemonderzoek kan hier de oorzaak achterhalen. Het spreekt voor zich dat het achterhalen hiervan een absolute voorwaarde is vooraleer de beste behandeling kan besproken worden. Een stemonderzoek dient te gebeuren door een foniater (dit is een neus-keel-oorarts met een bijzondere bekwaming in de stemleer), samen met een stemtherapeut of logopedist. De aanvang van het probleem wordt besproken. Er wordt gepoogd mogelijke beïnvloedende factoren te achterhalen. De ernst van de klachten wordt nagegaan evenals de motivatie voor rehabilitatie. Vervolgens worden via auditieve perceptie-analyse de zangstem-mogelijkheden en beperkingen nagegaan zoals het maximale vocale bereik, luidheidmogelijkheden, kontrole-mogelijkheden, maximale fonatietijd e.d. Het stemapparaat zelf wordt visueel onderzocht dmv een strobolaryngoscopie. Tijdens stemgeving worden de stembanden bekeken in hun volle functie. Met een speciale belichtingstechniek (stroboscopie) worden de bewegende stembanden in vertraagde faze weergegeven zodat ook zeer kleine onderliggende onvolmaaktheden of afwijkingen kunnen vastgesteld worden.

Vervolgens wordt de stem opgenomen in een stemlabo en kunnen via bepaalde stemoefeningen objectieve stemparameters worden nagegaan.

Nadien worden de bovenvermelde bevindingen allen besproken en instructies gegeven naar behandelingsmogelijkheden.

Aanbevolen lectuur:

• Bastian RW. Vocal fold microsurgery in singers. J Voice. 1996;4:389-404.

• Ingram DB, Lehman JJ. Management of high-risk performers in clinical practice. Current Opinion in Otolaryngology & Head and neck Surgery. 2000; 8: 143-152.

1. Vermijd cafeïnehoudende dranken: Tracht de inname van koffie, cola, thee te beperken of te vermijden. Zoveel mogelijk water drinken wordt aangeraden.

2. Hydratatie: Drink voldoende water! Inhaleren van damp (‘dampen’) wordt aangeraden. Verwarm een potje water op het vuur, doe de inhoud in een kom en leun over de kom om de stoom te inhaleren. Leg een handdoek over het hoofd, zodat de stoom direct naar het gezicht kan gaan. Herhaal dit 3-4 keer per dag.

3. Rust en (foutieve) slaappatronen: Algemene vermoeidheid door gebrek aan rust of voldoende slaap heeft weerslag op de stem. Voldoende nachtrust is daarom belangrijk. Bij vermoeidheid klinkt de stem minder krachtig, iets hoger en onstabieler. Voldoende (stem)rust is hier het meest aangewezen.

4. Infecties van de bovenste luchtwegen: Vermijd het spreken met een hese stem tijdens een infectie. Probeer zoveel mogelijk stemrust toe te passen.

5. Reflux: Indien u last hebt van reflux, is het belangrijk om vethoudende voedingsmiddelen, prikkelende voedingsmiddelen, alcohol en roken zoveel mogelijk te beperken.

6. Roken en alcohol: Roken veroorzaakt ontsteking en zwelling van het slijmvlies van het strottenhoofd en de luchtwegen. Rookstop is absoluut aangewezen. Let eveneens op het gebruik van alcohol, daar alcohol kan leiden tot een uitdroging van de slijmvliezen van de stem maar ook tot stemmisbruik.

7. Stemgedrag: Spreken op een zacht stemvolume is wenselijk. Probeer u niet te forceren wanneer u spreekt. U kan gebruik maken van stempauzes en beperk de spreekduur aan de telefoon. Luid roepen, schreeuwen, gillen, maar ook fluisteren is af te raden. Trek de aandacht via een fluitje, bel, …

8. Stemgedrag: Keelschrapen (=klaren van de keel)/kuchen, … moet eveneens vermeden worden. Probeer in plaats van de keel te klaren eens droog te slikken, een slokje water te nemen, zachtjes te kuchen, te neuriën of zachtjes te zuchten.

9. Vermijd het spreken in een lawaaierige omgeving.

10. Vermijd het spreken in een zeer droge omgeving. Bij een te droge lucht (bv. klaslokaal waar met krijt wordt gewerkt, …) worden de slijmvliezen van het strottenhoofd veel sneller geprikkeld. Interessant is ook om tijdens de winter een potje water op uw verwarming te plaatsen met daarin eventueel een paar druppeltjes eucalyptus.